تثلیث و پرستش

تثلیث و پرستش

اگر خدایی که مسیحیان می پرستند ، تثلیث است ، این حقیقت چه تأثیری بر محتوا و شیوه پرستش آنها دارد ؟ اگر در پرستش خدای مسیحی با سه شخص پدر ، پسر و روح روبرو است که هر یک در عین برخورداری کامل از ذات واحد الاهی از خصلتهای شخصی خاص خود برخوردارند ، باید انتظار داشت که این به نحوی در پرستش او بازتاب یابد . حقیقت این است که پرستش برخی از مسیحیان در مغرب زمین تا اندازه قابل ملاحظه ای یگانه انگارانه و در نتیجه شبه مسیحی است .

این یگانه انگاری در عبادت ، در مورد بسیاری از مسیحیان ایرانی نیز ، البته به عللی متفاوت ، صادق است . بسیاری به هنگام پرستش ، خدا را به طور کلی و بدون توجه چندان به تمایزات شخصی در وجود او مخاطب قرار می دهند . در پرستش اینان ، پدر ، پسر و روح به طور خاص در نظر گرفته نمی شوند ، پرستش چنین کسان به لحاظ مفهومی از خدا که در ذهن دارند ، تفاوت چندانی با پرستش عهد عتیقی ندارد . البته مقصود این نیست که مخاطب قرار دادن خدا به عنوان خدای یگانه یا تثلیث یکتا نادرست است ، چنانکه در فصول پیش دیدیم ، مسیحیان نیز مانند یهودیان به یگانگی خدا اعتقاد دارند و از همین رو کاملا به جا است که گاه در عبادت ، او را به عنوان خدای یگانه بپرستند . ولی اگر این به تنها وجه ، و یا حتی وجه غالب عبادت مسیحیان بدل شود ، باید گفت که از پرستش مسیحی به معنای کامل عدول کرده است .

در پرستش برخی از کلیساها نیز ، چه غربی و چه ایرانی ، اغلب تنها عیسی پرستیده می شود و دو شخص دیگر تقریبا جای مهمی در پرستش ندارند ، برای مثال ، اگر سرودهایی را که در ده سال اخیر به دست مسیحیان فارسی زبان ترجمه یا نوشته شده است مرور کنیم ، می بینیم که بیشتر آنها خطاب به عیسی است ، و تنها شماری اندک دو شخص دیگر را مخاطب قرار می دهند . در برخی کلیساهای کاریزماتیک دنیا نیز اخیر روح القدس جای عیسی را گرفته است و بیشتر سرودها خطاب به روح خوانده می شود و از دو شخص دیگر چندان خبری نیست . به نظر می رسد در مجموع  آن که بیش از همه فراموش شده ، خدای پدر است ؟ هدف ما در این فصل بررسی و تعیین جایگاه شایسته تثلیث در عبادت و پرستش مسیحی است .

پرستش در تثلیث

قبل از هر چیز باید پرسید پرستش به چه معناست ؟ پرستش را می توان ارج نهادن ، ادای احترام و مهر ورزیدن به کسی یا چیزی به نهایت درجه تعریف کرد . اگر این تعریف را بپذیریم ، باید گفت پرستش در وهله اول و به معنای کامل در خود خدا به وقوع می پیوندد ! سه شخص تثلیث ، پدر و پسر و روح ، از ازل تا ابد به هم ارج می گذارند ، حرمت می نهند و مهر می ورزند . آنها به اصطلاح کلام خدا ، یکدیگر را جلال میدهند یوحنا ۵۴:۸ : ۳۱ : ۱۳-۳۲ ؛ ۱ : ۱۷ : ۱۴ : ۱۶ ، ۴ ، ۵ ، ۲۲ ، ۲۴ ) . پسر ، پدر را جلال می دهد و پدر ، پسر را . همچنین روح القدس ، پدر و پسر را جلال می دهد و برعکس ، کامل ترین پرستش در خود تثلیث رخ می دهد . عشق و محبتی که از طریق روح القدس میان پدر و پسر جاری است و ارج و احترام بی حد مبتنی بر آن ، عالی ترین نمونه پرستش است . بنابراین ، پرستش امری اساسأ تثلیثی و از آن رو که در درجه اول در خود تثلیث رخ می دهد . این پرستش به وسیله سه شخص تثلیث ، و نسبت به سه شخص تثلیث انجام می شود . پرستش در وهله اول ، نه امری بشری بلکه الاهی است .

پرستش مسیحی در واقع شریک شدن در پرستشی است که درخود تثلیث روی می دهد . مسیحی با شریک شدن در این پرستش ، با آن همشکل و همسو می شود . البته پرستش مسیحی عینا مانند پرستش واقع شده در خود تثلیث نیست ، چرا که سه شخص تثلیث در پرستش یکدیگر شخص یا اشخاصی را می پرستند که با آنها برابرند ، ولی ما در پرستش خدا شخص یا اشخاصی را می پرستیم که بی نهایت از ما برترند . با وجود این تفاوت بزرگ ، کماکان می توانیم پرستش مسیحی را بر اساس شراکت و همشکلی با پرستش الاهی تعریف کنیم .

پرستشی که در تثلیث واقع می شود بر دو نوع است . اولا سه شخص تثلیث یکدیگر را جلال می دهند . بنابراین ، هر یک از آنها در جای خود مورد پرستش قرار می گیرد . این پرستش نثار هر سه شخص تثلیث می شود ، زیرا آنها هر سه خدا د ارج و احترام و محبوبیت بینهایت برخوردارند . ثانیا ، پسر از طریق روح ، از محبت پدر برخوردار می شود و از طریق همان روح این محبت را به صورت پرستشی کامل نثار پدر می کند . این نوع دوم پرستش بر ترتیب و کار کرد خاص هر یک از سه شخص تثلیث استوار است.

مسیحی در هر دو نوع پرستش که در تثلیث واقع می شود شریک می گردد . ما در ادامه بحث خود نخست به نوع دوم می پردازیم که ریشه در کیفیت خاص رابطه هر یک از اشخاص تثلیث با هم دارد . این شکل از پرستش در حقیقت بیانگر منطق و شکل اصلی پرستش در کلیسا است و مدل اصلی پرستش را به ما عرضه می کند .

پرستش پدر به واسطه پسر از طریق روح

این مدل اصلی پرستش که در زندگی مسیح و در بیانات رسولان او مشهود است ، به طور فشرده و خلاصه در افسسیان ۱۸ : ۲ بیان شده است ؛ زیرا به واسطه او ( یعنی مسیح ) هر دو ( یعنی یهود و غیر یهود ) توسط ( یا از طریق یک روح به حضور پدر دسترسی داریم . ما مسیحیان به واسطه پسر و از طریق روح ، پدر را می پرستیم.

پرستش پدر

پرستش مسیحی در درجه اول به پدر تقدیم می شود ، بیشتر دعاها و پرستشهایی که در عهد جدید مکتوب است ، نثار خدای پدر شده و تقدیم به اوست . تنها به عنوان نمونه به چند مورد اشاره می کنیم ، پولس بیشتر نامه های خود را با دعا و شکرگزاری آغاز می کند . در همه این موارد پرستش و شکر گزاری او خطاب به خدای پدر است . برای نمونه ، در دوم قرنتیان ۳۰۱ می خوانیم : « سپاس بر خدا ، پدر خداوند ما عیسای مسیح ، که پدر رحمتها و خدای بخشنده همه دلگرمیهاست . » و یا در افسسیان ۳:۱ می خوانیم : متبارک باد خدا و پدر خداوند ما عیسای مسیح ، که ما را در مسیح به هر برکت روحانی … مبارک ساخته است نیز فیلیپیان ۱۳۹۱ اول تسالونیکیان ۲ ٫۱-۳ ؛ دوم تسالونیکیان ۳۰۱ که در آنها ” خدا ” به خدای پدر اشاره دارد ) . پطرس رسول نیز نامه اول خود را چنین آغاز می کند :سپاس بر خدا و پدر خداوند ما عیسای مسیح … ( اول پطرس ۳۰۱ ) .

به علاوه ، پولیس در اشاره به دعاها و شکرگزاریهای خود برای مقدسان نشان می دهد که مخاطب او در آنها معمولا خدای پدر است . برای نمونه : ما همواره به هنگام دعا برای شما ، خدا ، پدر خداوندمان عیسای مسیح را شکر می گذاریم » ( کولسیان 3 : 1 ) . و یا از این رو زانو میزنم در برابر آن پدر که هر خانواده ای در آسمان و بر زمین از او نام می گیرد ، ( افسسیان ۱۴ : ۳ ؛ نیز ۱۵ : ۱-۱۷ ) .

افزون بر این ، در مواردی چند که عهد جدید مؤمنان را به شکرگزاری و دعا تشویق و حکم کرده ، خدای پدر به عنوان مخاطب نام برده شده است . برای نمونه : همواره خدای پدر را به نام خداوند ما عیسای مسیح برای همه چیز شکر گویید ( افسسیان ۲۰ : ۵ ) . و یا « پس بیایید . به واسطه عیسی قربانی سپاس را پیوسته به خدا ( یعنی خدای پدر ) تقدیم کنیم  عبرانیان ۱۵:۱۳ ) .

 علاوه بر همه اینها ، نمونه خود عیسی است . او در دعاهایش همیشه به پدر دعا می کرد و او را ” ابا ” خطاب می نمود . برای نمونه ، هنگامی که شاگردان خبر از توفیقشان در سفر بشارتی آوردند ، عیسی چنین دعا کرد : « ای پدر ، مالک آسمان و زمین ، تو را می ستایم که این حقایق را از دانایان و خردمندان پنهان داشته و بر کودکان آشکار کرده ای ، بله ای پدر ، زیرا خشنودی تو در این بود » ( لوقا ۲۱:۱۰ ) . او همچنین در دعای معروف خود در انجیل یوحنا چنین می آغازد : « پدر ، ساعت رسیده است . پسرت را جلال ده تا پسرت نیز تو را جلال دهد . » ( یوحنا ۱:۱۷ ) . نیز در باغ جتسیمانی دعا می کند : « ابا ، پدر ، همه چیز برای تو ممکن است . این جام را از من دور کن ، اما نه به خواست من بلکه به اراده تو ( مرقس ۳۶:۱۴ ) .

عیسی نه تنها خود به پدر دعا می کرد بلکه به شاگردانش نیز آموخت که به پدر دعا کنند . وقتی شاگردان از او خواستند تا دعا کردن را به آنها بیاموزد ، او مهمترین مدل دعا یعنی دعای ربانی را به آنها آموخت . این دعا چنانکه می دانیم با خطاب به پدر آغاز می شود : « ای پدر ما که در آسمانی ، نام تو مقدس باد » ( متی ۹۶-۱۳ ) . او در انجیل یوحنا نیز به شاگردان تعلیم می دهد که به نام او به پدر دعا کنند ( ۲۳ : ۱۶ : ۱۶ : ۱۵-۲۴ ) . در مرتبه نخست ، پدر است که باید به عنوان سرچشمه غایی الوهیت ، محبت ، حیات ، عدالت ، نیکویی ، قدرت و قدوسیت پرستیده شود . او خالق تمامی مخلوقات است . او به عنوان پدر ، حافظ و نگاهدارنده قوم خویش است . او که برای نیازهای فرزندان خویش تدارک می بیند ، سزاوار نهایت ستایش و احترام است . مسیحی در دعا خود را با پدری پر جلال و پرمحبت روبه رو می بیند که حضورش همیشه به روی وی گشوده است . او می تواند در اتحاد با مسیح با اطمینان به حضور این پدر داخل شود . ندایی که روح القدس در دعا بر لبان او قرار می دهد ،ندای ابا است . مسیحی در اتحاد با پسر خدا را بابا صدا میکند .حتی ستایشی که نثار پسر میشود نهایتا برای جلال پدر است فیلیپیان ۱۱ : ۲ )

با توجه به تعلیم روشن عهد جدید در خصوص پرستش و دعا به پدر ، جای تأسف است که این موضوع در عبادت بسیاری از مسیحیان اگر به کلی فراموش نشده باشد ، در حاشیه قرار گرفته است . عبادتی که در آن پدر در جایگاه نخست پرستش کلیسا قرار نداشته باشد ، عبادتی شبه مسیحی است . بنابراین ، بر همه شبانان و رهبران پرستش و نگارندگان سرودهای روحانی است که در جهت رفع این نقیصه مهم بکوشند و با رهبری ، تعلیم و سرمشق خود ، کلیسای نوپای ایرانی را در این امر بسیار مهم هدایتی شایسته نمایند .

برگرفته از کتاب تثلیث

نویسنده : دکتر مهرداد فاتحی

خداوند عشق و محبت