تثلیث در عهد جدید : الوهیت سه شخص تثلیث
خاستگاه تثلیث
تثلیث نتیجه تأمل کلیساست در تجربه اش از مسیح ، مقصود از کلیسا در وهله اول شاگردان نخستین مسیح ، کلیسای اولیه و نویسندگان عهد جدید است . سپس پدران کلیسا در پنج قرن نخست حائز کمال اهمیت اند ، زیرا نقشی تعیین کننده در شکل گیری آموزه تثلیث داشته اند . پس از آنها ، همه مسیحیان اندیشمندی هستند که تا به امروز به تفکر درباره این اعتقاد مهم پرداخته اند .
تجربه کلیسا از مسیح طیف وسیع و گونه گونی از تجربیات مختلف را شامل می شود : مشاهده معجزات عیسی ، گوش فرا دادن به تعالیم و ادعاهای او ، دیدن عملها و عکس العملهای او در موقعیتهای مختلف ، مشاهده چگونگی مرگ او ، رو به رو شدن با عیسای زنده پس از قیامش از مردگان ، و تجربه حضور و قدرت دگرگون کننده و نجاتبخش مسیح زنده تا به امروز .
کلیسا طی چند قرن نخست میلادی کوشید تجربه خود از مسیح را به کمک مفاهیم و اندیشه هایی که از عهد عتیق ، دیانت یهود ، و فلسفه یونان به میراث یافته بود ، تبیین و تفسیر کند ، نتیجه این تلاش پیگیر ، صورتبندی آموزه تثلیث است به گونه ای که در اعتقادنامه نیقیه – قسطنطنیه و اسناد مربوط به آن یافت می شود .
کلیسا چون در شخصیت ، سخنان ، کارها ، مرگ ، قیام ، و حضور زنده مسیح به دقت نگریست ، خود را ناگزیر از آن دید که با وجود پیشینه یکتا پرست خود ، برای عیسی الوهیت قائل شود .
اما عیسی در عین حال که به گونه ای سخن می گفت و زندگی می کرد که تنها از خدا انتظار می رفت ، ولی خود را از خدا متمایز می دانست . عیسی خدا را پدر خود و خود را پسر او می خواند .
او در تمام زندگی خود به پدر آسمانی اش دعا می کرد و در همه کارهای خود بر او توکل داشت . از سوی دیگر عیسی ادعا می کرد و اذعان می داشت که کارها و خدمات خود را با مسح و قدرت روح خدا انجام می دهد ، و وعده می داد که همین روح القدس را از نزد پدر بر شاگردانش خواهد فرستاد .
این تجربه مؤمنان از مسیح سبب شد که کلیسا از خدا به عنوان پدر و از روح القدس به عنوان روح فرزند خواندگی نیز تجربه نوینی داشته باشد . به عبارت دیگر ، تجربه مؤمنان از مسیح به تجربه آنها از خدا و روح او نیز شکل و کیفیتی نوین بخشید .
تأمل کلیسا در تجربه اش از خدا ، مسیح و روح القدس ، سرانجام به شکل گیری آموزه تثلیث انجامید . چون کلیسا در این تجربیات خود به دقت نگریست ، به سه اعتقاد بنیادین درباره خدا رسید که ارکان آموزه تثلیث را تشکیل می دهند .
ارکان آموزه تثلیث
هرچند واژه تثلیث و صورتبندی الاهیاتی آن در عهد جدید نیامده بلکه طی چند قرن پس از ایام رسولان به ظهور رسیده و پرداخته شده است ، ارکان و مبانی آن به روشنی در عهد جدید یافت می شود .
اعتقاد به تثلیث بر سه رکن اصلی استوار است :
۱ ) خدا یکی است ؛ ۲ ) پدر ، پسر و روح القدس هر سه خدا هستند ؛ ۳ ) پدر ، پسر و روح القدس سه شخص متمایزند .
کلیسا در طول تاریخ سعی کرده است این سه حقیقت مهم را با هم و در کنار هم حفظ کند ، حال آنکه همه تعالیم نادرست و بدعتهایی که درباره این موضوع بروز کرده ، نتیجه انکار یکی از این سه بوده است .
یگانگی خدا
چنانکه پیشتر دیدیم ، یگانگی خدا حقیقتی است که در بسیاری از کتب عهد عتیق به صراحت و یا تلویحا مورد تأکید قرار گرفته است.
باید توجه داشت که عهد جدید نیز بر یگانگی خدا تأکید بسیار دارد . برای مثال ، در اول تیموتائوس ۵ : ۲ می خوانیم : « زیرا تنها یک خدا هست وبین خدا و آدمیان نیز تنها یک واسطه وجود دارد ، یعنی آن انسان که مسیح عیسی است . »
نیز در یعقوب ۱۹ : ۲ آمده است : تو ایمان داری که خدا یکی است . نیکو می کنی ! حتی دیوها نیز این گونه ایمان دارند و از ترس به خود می لرزند » ( همچنین رومیان ۳ : ۳۰ ؛ اول قرنتیان ۶۰۸-۷ ).
تثلیث در عهد جدید
چنانکه خواهیم دید ، ویژگی خاص اعتقاد به تثلیث در عهد جدید و قرون بعدی ، باور به الوهیت مسیح در عین حفظ یکتاپرستی است .
نویسندگان عهد جدید و پدران کلیسا لحظه ای در اعتقاد به یگانگی خدا تزلزل به خود راه ندادند ، رسولان مسیح و نویسندگان عهد جدید که همگی جز لوقا از یهودیان یکتاپرست بودند ، به راحتی از الوهیت مسیح سخن می گفتند و او را از مقام و کارکردهای خدا برخوردار می دانستند ، بی آنکه این کار خود را با یکتاپرستی اجدادی در تضاد ببینند .
نمونه بسیار جالب و روشنگر در این خصوص گفتار پولس ، فریسی سابق ، در اول قرنتیان ۶۸-۸ است . او در هشدار به مؤمنان قرنتس و بازداشتن آنها از آلودگی به بت پرستی ، اقرار بنیادین یهودی را در مورد یگانگی خدا ( تثنیه ۴۰۶-۶ ) به گونه ای بسط می دهد که پذیرای الوهیت عیسی در کنار خدای پدر باشد .
آنچه در شکل گیری آموزه تثلیث شاهد آنیم ، نه انکار یکتاپرستی بلکه انبساط آن به گونه ای است که بتواند الوهیت عیسی را در بطن خود بگنجاند . بخش بزرگی از کوشش پدران کلیسا صرف این شد که در دفاع از اعتقاد خود به تثلیث در برابر ایرادات یهودیان ، نشان دهند که اعتقاد به الوهیت عیسی با یکتاپرستی در تضاد نیست .
برگرفته از کتاب تثلیث
نویسنده : دکتر مهرداد فاتحی
